فینگولیمد، Fingolimod چیست؟

فینگولی جان، یا درواقع فینگولیمد، Fingolimod اولین داروی خوراکی ام اس است. همین اول بگویم که دنبال «فینگولی جان» نگردید، فکر نکنم به‌جز خانه ما جای دیگر به این اسم صدایش بزنند. ***

درهرحال فینگولیمد، سپتامبر ۲۰۱۰، یعنی تقریباً ۴ سال پیش از سازمان غذا و دارو آمریکا تاییده گرفت و مارس ۲۰۱۱ هم از سازمان دارویی اتحادیه اروپا تائید فروش در داروخانه‌های اروپا را گرفت. هنوز اصلش به ایران نرسیده است ولی کپی ایرانی آن‌هم حدود یک‌ساله که ساخته و وارد بازار شده است. اسم تجاری این دارو در آمریکا گیلنیا Gilenya است و در ایران بومی‌سازی شده و به فینگولید تغییر نام داده است.

خوشبختانه بعد از ۴ سال که اینترنت فارسی را می‌گردم، تو این مدت کلی سایت و وبلاگ و فروم اضافه‌شده که راجع به ام‌اس و درمان‌ها و مشکلاتش می‌نویسند. هم بیماران، هم چندتایی از پزشکان و یکی دو تا فروم و سایت هم مال انجمن‌های مخصوص ام‌اس هستند. خیلی خوشحالم که این‌جور هم آگاهی‌رسانی داستان ام‌اس راه افتاده است.

دکتر عاملی در وبلاگش راجع به این دارو یک معرفی کلی نوشته است.

اولین موضوع این است که این دارو برای همه مدل ام‌اس تجویز نمی‌شود. برای RRMS یا Replacing Remiting ها تجویز می‌شود. بعد هم درصورتی‌که درمان یا درمان‌های قبلی جواب نداده باشد. من ۴ سال بتافرون زدم و بعدازآن دوباره یک حمله رخ داد. یعنی پیشگیری از حمله، توسط بتافرون در همین حد بود. البته دکتر همیشه آن ۳-۴ ماهی را که به خاطر قیمت دارو سرخود ولی با اطلاع به دکتر قطع کردم به طرز صریحی تو صورتم می‌زند و تا من می‌گویم ۴ سال، می‌گوید از بعد  وقتی‌که نمی‌زدی بگو، پارسال چه ماهی بود؟ مهر ۹۲. تا الآن ۹ ماه است می‌زنی. عجیب نیست در درمان قطع و وصل همه‌چیز را ریست می‌کند و دوباره از ۰ حساب می‌شود؟ تقریباً ۲ سالی هست که مرتب غر می‌زدم و از دکتر می‌پرسیدم تا کی باید آمپول بزنم. هر بار سابقه را چک می‌کرد و تا چند قبل می‌گفت وقتش شد می‌گویم. آخرین بارها قبل از حمله دوباره با خنده گفت آخر سال ۹۳ این موضوع قابل‌مذاکره است. ولی بالاخره این بار بلافاصله بعد از کورتن تراپی و بیمارستان که رفتم برای معاینه، راجع به فینگولی جان صحبت کرد.

شرایط نگهداری:

فینگولی مثل اغلب داروهای خوراکی نیاز به محیط خاصی برای نگهداری ندارد و زیر ۳۰ درجه و جای خشک (شرایط اکثر خانه‌ها) برایش کافی است. کپسول کوچکی است و روزی یک‌دانه، هر زمانی از روز ( شب/ روز) و با/ بدون غذا باید مصرف بشود. تا حالا که به نظر می‌آید عوارض دائمی شدیدی ندارد. برای همین سادگی مصرف و کم عوارض بودنش در مقایسه با بتافرون، فینگولی عزیز شده است.

عوارض مصرف:

-          یکی از عوارض مصرفش در شروع کار است. چیزی شبیه آبله‌مرغان یا زونا جز عوارض اولیه مصرف این دارو است. بنابراین قبل از شروع معمولاً یک آزمایش خون می‌گیرند که معلوم بشود که آیا بدن شما آنتی‌بادی آبله را دارد یا نه و در چه حدی است. خوشبختانه آنتی‌بادی‌های مریض‌های بچگی به دردم خورد و مقدارش کافی بود. اگر کسی آبله نگرفته باشد، باید قبل از مصرف واکسن بزند. یک ماه صبر کند تا مقدار آنتی‌بادی در بدن نرمال بشود و بعد شروع کند.

حاشیه: دکتر می‌گفت، واکسن آبله در ایران وجود ندارد. جز چندتایی که بعضی از متخصصان کودکان، شخصی و به تعداد کم خودشان از آمریکا وارد می‌کنند. پرسیدم پس اگر کسی بچگی‌اش آبله‌مرغان نگرفته باشد، چی کار باید بکند. دکتر گفت با شروع دارو، آبله‌مرغان یا زونا می‌گیرد و باید تا وقتی آبله رفع بشود، کامل تحت نظر باشد.

-          اشکال در دید یا عصب بینایی هم می‌تواند جز عوارض این دارو باشد که به همین خاطر قبل از مصرف و به‌صورت دوره‌ای در خلال مصرف باید معاینه چشم و عصب چشم مرتب انجام بشود.

-          یک موضوع دیگر در شروع اولین دوز مصرف ریتم قلب و تنفس و فشار به هم می‌ریزد و اولین دوز مصرف هم باید با کنترل دقیق و مانیتورینگ قلبی بین ۶ تا ۱۲ ساعت باشد.

برای همین نوشتم که با مراسم خاصی شروع شد. قبلش که حدود دو هفته، جریان آزمایش خون بود که آنزیم‌های کبدی (چون روی عملکرد کبد هم اختلال ایجاد می‌کند) و گلبول‌های خون و آنتی‌بادی آبله‌مرغان چک شد. بعدازآن معاینه کامل چشم و بینایی، اولین روز مصرف هم برای مانیتور قلبی باید حدود یک شبی در بخش CCU بیمارستان به دستگاه‌های مختلف وصل بود.

ضربان قلب و تنفس خیلی پایین می‌آید، البته موقتی است و بعد کم‌کم به حالت طبیعی برمی‌گردد، ولی به‌هرحال احتمال ایست قلبی هم وجود دارد. که در مورد من این‌طور نشد. فشارخون را تا ۴ ساعت اول بعد از مصرف، هر ۱۵ دقیقه دستگاه اندازه می‌گرفت و بعد بازه‌های زمانی را بیشتر کردند. ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت.

چون ریتم قلبم کند شد، یک حال خلسه خوبی داشت که به خواب غیرارادی نزدیک شدم. فقط دیدم یک‌دفعه پرستار و دکتر کشیک CCU بالا سرم هستند. فشارخونم بعد از خوردن اولین فینگولی خیلی پایین آمده بود. ولی خب با آبمیوه جبران شد و کم‌کم هم تا ظهر فردایش عادی شد.

عوارض دیگری هم برایش گفتند مثل:

سردرد، آنفلوزانا، اسهال، کمردرد، افزایش آنزیم‌های کبدی و سرفه. همچنین دیگر عوارض شایع: سینوزیت، عفونت‌های قارچی (پوست، ناخن و مو)، سرگیجه، سردرد، ضعف، جوش‌های پوستی، ریزش مو، خارش پوست، از دست دادن وزن، تاری دید، تنگی نفس، سوزن شدن و بی‌حسی، افسردگی و چشم‌درد.

من یک سری از این اشکالات را دارم، ولی خب نمی‌دانم چه بخشی از این‌ها مربوط به فینگولی است و چقدر هم چیزهای کلی و نامربوط.

قیمت:

انجمن ام‌اس کانادا قیمت این دارو را در کانادا ۳۱٬۰۰۰ دلار در سال اعلام کرده است. و البته توضیح داده که بیشتر انواع بیمه در آنجا، این دارو را تحت پوشش بیمه‌ای قراردادند.

در ایران هنوز مدل خارجی وارد نشده است ولی گویا تا ۳-۴ ماه دیگر احتمال وارداتش وجود دارد.

داروی ایرانی ساخته‌شده توسط شرکت اسوه، یک میلیون و صد و سی‌وپنج هزار تومان در ماه است که با بیمه تأمین اجتماعی قیمتش ۱۳۵٬۰۰۰ تومان می‌شود. برای استفاده از همین بیمه هم باید مراحل پر کردن فرم بیمه توسط بیمار و پزشک معالج و تائید توسط گروه پزشکی بیمه و بقیه داستان‌های داروهای بیماری خاص انجام بشود. فعلاً هم جز یک داروخانه جدید بیمه (داروخانه شهید کاظمی- خیابان ولیعصر نرسیده به پارک‌وی) ظاهراً داروخانه دیگری این دارو را ندارد. داروخانه بنیاد امور بیماری‌های خاص هم به‌کل از وجود چنین دارویی در بازار ایران اظهار بی‌خبری کرد.

حاشیه: نمی‌دانم این دارو ربطی به استفاده‌های سهل آمیز از انرژی هسته‌ای دارد یا نه که بین این‌همه داروخانه‌های گروه هلال‌احمر، باید یک داروخانه جدید، آن سر تهران و با این اسم ساخته بشود و فقط آنجا فینگولی را پخش کند.

خلاصه که بعد از مصرف انواع مدل‌های آمپول پیشگیری‌کننده از افزایش ام‌اس، یک روز در میان تا یک بار در هفته، این مدل خوراکی بدون سختی‌های نگهداری و مصرف و ناراحتی‌های جای تزریق خیلی می‌چسبد.

***عکس بالا: شرکت سازنده گیلنیا، یک پوستر باحال برای تبلیغ این محصول زده که واقعاً حسش خیلی اصل و واقعی است.

فینگولی به جای بتافرون

دو سه تا نکته کوچک را بنویسم برای کسانی که اینجا را می‌خوانند.

-          مدتی است، شاید بیشتر از پنج سال، روایت‌هایی که از زندگی شخصی و روزمره‌ام می‌نویسم با گذشت مدت‌زمان حداقل یکی دو هفته‌ای است. یعنی به‌قول‌معروف داغی داستان‌ها خوابیده است و بعد اینجا می‌نویسم. بنابراین معمولاً در حال عمومی خوبی هستم که می‌نویسم.

-          این چند هفته بیشتر از اتفاق‌های نه‌چندان خوشایند نوشتم، معنی‌اش این نیست که همه‌چیز ناخوشایند بوده است. بیشتر می‌خواستم در نوشته‌هایم سیر زمانی را حفظ کنم. بنابراین از نگران کردنتان متأسفم و جدا از سیر زمانی واقعی، الآن همه‌چیز خوب است.

خلاصه اینکه خبر خیلی خوب اینکه دیگر آمپول بتافرون استفاده نمی‌کنم و به‌جایش طی مراسمی داروی خوراکی جدید مصرف می‌کنم.

اینکه چی است و خوبی‌ها و عوارضش چه جور است و چطور تجویز و مصرف می‌شود، را سعی می‌کنم مفصل بنویسم.

کورتن تراپی در ام اس

کورتن تراپی یک‌جور درمان موقتی است. برای بیماری‌های زیادی استفاده می‌شود. نسبت به نوع و حدت بیماری مقدار و نوعش متفاوت است.

از دردهای عضلانی و استخوانی و حساسیت گرفته تا برای حمله‌های شدید ام‌اس و حتی سرطان.

شنیده بودم که کسانی با بیماری مشترک و پزشک مشترک، گاهی سر حمله مجدد ام‌اس، آمپول کورتن برایشان تجویزشده بود اما بدون بستری شدن و با تزریق در منزل. برایم سؤال بود که چرا من باید بستری بشوم ولی آن‌ها نه. مشخص شد که نوع حمله و میزان آن و به‌تبع دوز تجویزشده متفاوت بوده است.

کورتن تراپی، معمولاً درمان نمی‌کند، فقط التهاب را برطرف می‌کند. و عوارضش، زیاد و عجیب است. دقیقاً چرا را نمی‌دانم و فرصت نشد بیشتر تو سایت‌های پزشکی راجع بهش بخوانم. ولی فعلاً که باوجوداین همه عوارض بد به خاطر سرعت تأثیرش تجویز می‌شود و خیلی از پزشک‌ها هم ازش استفاده می‌کنند.

عوارض کورتن

در طول مصرف، جذب نمک یا همان سدیم را زیاد می‌کند و پتاسیم بدن را دفع می‌کند و اگر دیر بجنبی و تغذیه را میزان نکنی، مثل گوسفندانی که برای فروش به شان آب‌نمک می‌دهند که پروار بشوند، به همان سرعت و شدت باد می‌کنی و چاق می‌شوی و چه‌بسا چربی بدنت هم زیاد می‌شود و حالا کم کردن آن زمان خیلی بیشتری می‌برد.

مکانیسم دقیق اثر و کار کورتن را نمی‌دانم ولی چون به‌سرعت التهاب‌ها را کم می‌کند، به همان نسبت هم سیستم ایمنی بدن را پایین می‌آورد. برای همین به بیماران سرطانی که تحت درمان کورتن یا به‌اصطلاح عمومی شیمی‌درمانی، هستند، معمولاً توصیه می‌شود خیلی دیدوبازدید نکنند یا در جاهای شلوغ و آلوده تردد نکنند و از تماس با بیماران دیگر به‌شدت پرهیز کنند. و حتی در موارد خیلی پیش رفته و افراد مسن، چند روز ابتدایی شیمی‌درمانی آن‌ها را در محیط قرنطینه و ایزوله نگه می‌دارند که در ضعف سیستم ایمنی بدن به بیماری دیگری مبتلا نشوند.

خلاصه که یکی از عوارض این کورتن تراپی برای من هم همین بود. به‌محض اینکه از بیمارستان آمدم بیرون ظرف یک نصف روز، تمام دهان و مجاری ابتدایی تنفسی‌ام آفت زد. به خیال خودم می‌خواستم فردای ترخیص از بیمارستان بروم سر کار. ولی ضعف سیستم ایمنی کلاً زمین‌گیرم کرد.

عوارض دیگر پالس تراپی یا کورتن تراپی به‌طور خلاصه:

-          التهاب پوستی، مثل آفتاب‌سوختگی هم رنگ پوست تغییر می‌کند و هم درد پوستی وجود دارد.

-          نازک کردن پوست که یکی از اثراتش جوش‌های پوستی در نواحی هست که قبلاً جوش نداشته است مثل بین لاله گوش، روی گردن و روی زانو پا

-          افزایش اشتها

-          به هم خوردن قاعدگی در زنان

-          تحلیل رفتن انرژی عضلات

-          جلوگیری از رسوب کلسیم و درنتیجه پوکی استخوان

-          ریزش موهای سر

-          رشد و افزایش موهای زائد بدن

تقریباً بیشتر عوارض را (به‌جز پوکی استخوان که شاید باید در زمان بیشتری اثرش مشخص بشود) خیلی سریع تجربه کردم. اوایلش نگران شدم به‌خصوص به خاطر درد نای و دهان و گلو که به خاطر آفت به وجود آمده بود ولی بعد کم‌کم پیدا کردم که هرکدام از این اشکالات جدید از کجا می‌آید. از همه ناامیدکننده‌تر ضعف عضلانی بود، موقع صحبت کردن حضوری با مخاطبم، بیشتر از ۴-۵ دقیقه نمی‌توانستم چشم‌هایم را باز نگه‌دارم و می‌گفتم من چشم‌هایم را می‌بندم چون خسته شدم ولی گوش می‌دهم و تو ادامه بدهد و خودم می‌زدم زیر خنده به وضع اسفبارم.

رژیم غذایی توصیه‌شده

رژیم توصیه‌شده برای روزهایی که از کورتن استفاده می‌شود، کم‌نمک و کم‌چرب  و کم کربوهیدرات و پر پتاسیم و پرپروتئین و پر کلسیم است. تقریباً معلوم است که هرکدام چرا. کم کربوهیدرات (غذاهای شامل برنج و نان و سیب‌زمینی) هم برای جلوگیری از افزایش چربی و جلوگیری از چاقی. و پرپروتئین برای تقویت عضلات بدن.

زمان ماندگاری عوارض و تأثیر درمانی

دکتر به من گفت عوارض جانبی به نسبت دوز کورتن تزریق‌شده به من تا ۸ هفته در بدن من خواهد بود. و از آن‌طرف عوارض حمله، یعنی سرگیجه و لرزش و ... دست‌کم تا ۳ ماه دیگر خفیف‌تر ولی همچنان وجود دارد. این‌که بعد از ۳ ماه چی می‌شود، بسته به این‌که من در چه محیط و با چه روحیه‌ای زندگی کنم و سبک زندگی‌ام چی باشد، غلاف‌های ملینم تحلیل رفته در این بخش از رشته‌های عصبی موردحمله، شروع به ترمیم خودشان می‌کنند.

دیگر چی؟

یک‌چیزی خودم را خیلی اذیت کرد این بار و آن فراموشی ماهیت این بیماری بود. فکر می‌کردم بعد از دست‌کم چهار سال، با رعایت بیشتر چیزها و کم کردن خیلی از برنامه‌ها و ورزش مرتب و به حداقل رساندن نگرانی و استرس چرا دوباره یک حمله دیگر اتفاق افتاد؟ دو سه هفته بعد از حمله از دکتر پرسیدم. گفت این مدل بیماری تو است. ممکن است تا ۲۰ سال دیگر حمله نداشته باشی، ولی بعد دوباره یک حمله. یادم افتاد RRMS مدل بیماری من است و جالب اینکه چهار سال پیش راجع بهش نوشته بودم. باورش برایم سخت بود که نوشته بودم که تصور و القای اینکه فلانی خوب شده است و دیگر بهمان و تو هم کاش ... این‌طوری کن شاید ... در مورد این بیماری صادق نیست و با بیماران ام‌اس این‌طور برخورد نکنید ولی به‌هرحال تمام القائات اطرافیانم و شاید خوش‌خیالی ذهن ساده گیر، تصور من را هم نسبت به وضعیت خودم در این چهار سال تغییر داده بود و باز با این حمله ازنظر روحی اذیت شدم.

بماند که سوا‌ل‌های رایج برای همدردی که چی شد دوباره؟ چی کار کردی این جوری شدی؟ حواست به خودت نیست و ... تندتر گاهی که کی می‌خواهی دست برداری؟ (نمی‌دانم از چی) همچنان انگار چاشنی داستان خواهد بود.

در بیمارستان دکتر ام آر آی امسال و چهار سال قبل را می‌دیدند و با یک خانم دکتر دیگر که هم سابقه دکتر ماست صحبت می‌کردند. خانم دکتر می‌گفت، خیلی خوبه، تمام پلاک‌های درگیر آن موقع ترمیم‌شده است و فکر کنم یعنی حاصل تلاش این چهار سال. ولی معنی‌اش این نیست که دیگر حمله‌ای در کار نیست. فقط اینکه شاید یعنی این چهار سال همزیستی خوب انجام‌شده است. 

شکل حمله: سرگیجه

هی نوشتن را به تأخیر می‌اندازم که از احساسات و هیجان‌های اولیه کم بشود و شاید دانستنی‌هایم و داده‌هایم بیشتر بشود و چیزی که می‌نویسم دست‌کم به درد کسی بخورد. هنوز هم خیلی چیزها مبهم‌اند برایم و روند گردآوری ادامه دارد.

دومین حمله بیماری ‌ام اس بعد از بیش از چهار سال برای من اتفاق افتاد. به ریختی غیر از همه آن چیزهای همه‌گیر و معمول که دیده بودم و خوانده بودم. سرگیجه vertigo. این بار حمله به گیج گاه. شاید همین بیشتر از خود سرگیجه گیجم کرد. چون در مورد من هر عدم تعادل جسمی و روانی از بچگی به تهوع می‌رسید. این سرگیجه، استفراغ شدید و پشت‌هم آورد. از باز بودن چشم‌ها، غلتیدن حتی با چشم بسته تا خوردن یک قاشق آب هم استفراغ هیچ را، چون دیگر چیزی عملاً در معده نبود جز اسید معمول، همراه کرد.

به‌اندازه یک هفته حتی کمتر، دو روز به‌محض بیداری یا حتی قبل از بیداری، وقتی تازه خواب می‌بینی و روحت سبک می‌شود و کم‌کم به محیط واقعی برمی‌گردی، سرگیجه شدید و استفراغ‌ها شروع شد. روز اول با اورژانس (که باشد برای یک باری بنویسم که کمکی نمی‌کنند این خدماتی‌های جان‌برکف اورژانس) و سرم و آمپول ضد تهوع و آمپول‌های کمکی سر شد تا نزدیک‌های غروب توانستم چشم‌هایم را باز نگه‌دارم. سه چهار روز تعطیلی بود و خانه‌نشینی و استراحت که انواع احتمال خستگی، فشار پایین، مسمومیت، گرمازدگی را رفع شده گذاشت و روز دوم درست فردا صبح تعطیلات باز به همان حالت قبل تکرار شد. مستقیم با چشم بسته و آژانس، از تماس با اورژانس قبلی تجربه شد، با چند کیسه خالی برای استفراغ‌های احتمالی کشانده شدم به بیمارستان. بخش اورژانس سرپایی که ظرف ۵ دقیقه به‌ناچار با استفاده از کیسه‌های همراهم به بیمار بدحال و برانکار فوری تبدیل شدم.

آنجا هم بعد از سرم و آمپول ضد تهوع که توانستم چشم‌هایم را بازکنم بااینکه همان اول موقع شرح‌حال دو سه بار گفتم و گفتیم که من ام‌اس دارم، باز می‌رفتند و می‌آمدند و احتمال بارداری را می‌پرسیدند و من هر بار قطعی می‌گفتم نه و باز نفر بعد به همان شکل. آزمایش خون چند دفعه، کنترل قند با آزمایش ادرار، عکس قفسه سینه، نوار قلب و سونوگرافی از کلیه گرفتند و آخر هم باز سونوگرافی از رحم و تست بارداری آن وسط‌ها به‌زور رد کردند که لابد تأثیر بیانات آقا را روی من ببینند. دیگر نزدیک‌های ظهر بود من رو برانکار تو اورژانس بودم و هرکدام از رزیدنت‌ها می‌آمدند هر کی یک نظری می‌داد و باز من را حل می‌دادم به یک تست دیگر. یکی این وسط‌ها گفت بچه‌های نورولوژی سر کلاس‌اند، بعدش می‌آیند. دکتر ... (نورولوژیستی که پیشش می‌روم) هم بعد از کلاسش می‌آید. یک نفس راحت کشیدم که بالاخره از دست این آزمایش‌ها و تست‌های اضافی راحت می‌شوم. نفهمیدم چند دقیقه گذشت چون انگار رها کرده بودند و ضد تهوع اثر کرده بود. چشم‌هایم داشت سنگین می‌شد.

یک گروه پزشک دیگر آمدند، دکتر من هم بینشان بود و یک خانم دکتری که روپوش سفید داشت مثل بقیه ولی برخلاف بقیه به‌جای مقنعه، شال آبی آسمانی سرش بود. خیلی به نظرم آشنا می‌آمد. رو برانکار که حالا کنار یک دیوار بود، با کمک دیوار و دسته برانکار نشستم. دکتر آمد جلو و حال احوال کرد و پرسید اینجا چی کار می‌کنی؟ وضع و حالم را گفتم. زمان و تعداد دفعات تکرار را پرسید، چون شاید کمتر از یک ماه پیش مطبش بودم و همه‌چیز خوب بود. به خانم دکتر شال آبی یک چیزهایی گفت و پرسید من را یادشه یا نه و باز یک چیزهای به زبان خودشان گفتند که لابد نشانی وضع ۴ سال پیشم بود. یادم افتاد که خانم دکتر آن موقع رزیدنت ارشد بود و چقدر هم پرکار. روزی دو سه بار می‌رفت تو اتاق و می‌آمد و همه رفقا و همکلاسی هاشو ۲-۳ نفری، یا تک‌تک می‌آورد که لابد این مورد را هم ببینند. حظ کردم! درسش تمام‌شده و لابد استادیار است که مثل بقیه مجبور به مقنعه نیست. آن وسط نگاهش کردم و خندیدم. به نشان آشنایی حالش را پرسیدم. دکتر یکی دو مدل معاینه کرد و یک چیزهایی گفت و تو پرونده‌ام نوشتند و بعد زد پشتم و بااحتیاط گفت دو سه روز بیا بالا، منظورش بخش نورولوژی بود، پیش خودمان چند تا آمپول بزنیم. انگار رفیقت را تو کوچه دم در دیدی و تعارفش می‌کنی دو- سه روز بیاید بالا خانه‌تان. امشب هم ام آر ای بگیرند، باز دست گذاشت پشتم و لبخندی زد و گفت خوب می‌شوی. هنوز جون نداشتم که باهاش چانه‌بزنم یا حتی چیزی بپرسم. ولی خب حدس زدم باز هم کورتن تراپی و احتمالاً همه این‌ها یک حمله دیگر بوده است. ولی با آن مدل دستور بستری دادن رفقاتی مگر می‌شود آدم چیز دیگری هم بپرسد. به‌خصوص وقتی از صبح آن‌همه چلانده و کشانده شدم و باز تشخیص‌ها همه بی‌ربط بوده است.

تاثیر کی به رو به کی؟

همسر و آقای دوست با هم می‌آیند تو اتاق، ملاقات. سلام و حال و احوال و در ضمن دست دادن. با هم‌اتاقی‌ها هم سلام و احوال‌پرسی و آشنایی. بعد دیگر می شینیم یک‌ساعتی به گپ و گفت و تعریف حاشیه‌های جالب اخبار بیرون برای عوض کردن روحیه من. چیدن برنامه نمایش شب به توصیه مؤکد من که حتماً بروید و همسر را هم همراهش کنید که بی‌حال و حوصله تنها نماند. این بین هم دوستان دیگر می‌آیند و همراه می‌شوند و می‌روند و باز به همان وضع.

همه رفقا و آشنایان به زور پرستارها و کارکنان بیمارستان بالاخره اتاق را خلوت می‌کنند و همسر وسایلی که قرار بود بیاورد و من کتاب‌های خوانده‌شده و وسایلی که قرار بود ببرد را ردوبدل می‌کنیم و توصیه‌های دوطرفه که شاید بهانه ۱۰ دقیقه اضافه ماندن تو راهرو باشد.

به‌محض این‌که برمی‌گردم تو اتاق به شوخی ولی با تحکم می‌گوید: «دفعه بعد به شوهرت می‌گویم؛ چرا با آن مرده [آقای دوست] دست دادی؟» با چشم‌های گرد بلندبلند می‌خندم: «مرده کیه؟ دوستمان را می‌گویی؟ خب دوستیم با هم. اشکالی داره مگه؟» گره کج شده روسری‌اش را صاف می‌کند و می‌رود سر یخچال آبمیوه درمی‌آورد و می‌ریزد تو لیوان خودش و ما دو نفر دیگر و می‌گوید: «خب دوست باشید ولی دست دادی باهاش» حالا دیگر آن یکی هم‌اتاقی هم با من همراه شده و خنده هامون داره بلندتر می‌شود و شوخی و جدی هی چیزهای دیگر اضافه می‌کنیم. می‌گویم: «اُه اُه شانس آوردی همسر تو آمده بود، می‌خواستم با اون هم دست بدهم. بعدشم همسر من هم با دوست‌های دخترمان دست داد با شماها دست نداد؟» و خلاصه باز شلیک خنده هامون و شوخی‌ها ما دو نفر دیگر و همراهی توأم با تعجب هم‌اتاقی بیست‌وهفت‌ساله‌مان که ۴-۵ سالی است ساکن تهران شده است و در یکی از محله‌های نسبتی گران غرب تهران زندگی می‌کند.

آخر روز که نورها را کم کردند و داروهای آخر شب را می‌دهند و فضای خواب آماده می‌شود، ریمل و خط چشمش را با دستمال پاک می‌کند و سؤال‌های جدی‌تر می‌پرسد و من هم مسواک را دستم آماده می‌کنم و جدی‌تر تعریف می‌کنم که مثل ما دو-سه نفر که این ۳-۴ روز با هم صمیمی شدیم و صحبت می‌کنیم و می‌گوییم و می‌خندیم و دست می‌دهیم و گاهی به پشت هم می‌زنیم و ... خب با دوست‌های دیگر هم همین‌جوری است، حالا دختر یا پسر خیلی فرقی نمی‌کند. آن دوستمان هم همین‌جوری به نظر می‌آید و همسر هم و شاید بقیه دوست‌ها تا حدودی. دقیق گوش می‌کند و یک چیزهایی از احساس من و همسر می‌پرسد و چگونگی حل کردن موضوعی شبیه این بینمان.

یاد خبرهای گاه‌به‌گاه دست دادن، روبوسی کردن، سفر رفتن و ... هنرمندان و سیاسیون و حاشیه‌های واکنش‌های همیشگی تند و بی‌ربط و حتی خنده‌دار دیگر اربابان قدرت و رسانه داخلی افتادم. نمی‌دانم قدرت ذهنیت و زندگی مردم را کنترل می‌کند یا مردم شیوه قدرت ورزی را.

secend attack

دو هفته داستان خواندم. بعد از مدتها تشنه کتابی. کوتاه، بلند، ترجمه، نوشته. بی استرس. گاهی که چشمهایم رو هم می رفت نگرانیی نبود که بیدارم کند. دیوارهای سفید. لباس های خنک صورتی که اراده می کردی یک دست دیگر تمیز تحویلت می دادند. هنوز به گرسنگی نرسیده بودی غذا آماده بود. همه چیز روزی سه چهار بار چک می شد. فشار، دما، نبض. کامپیوتر، لپ تاپ نبود. تلفن ثابت نبود. موبایل را هم می شد بی صدا کرد و گاهی بی جواب گذاشت. از همه مهم تر ماشین نبود.

گرچه بی مقدمه و بی برنامه ریزی شروع شد ولی آن قدر که آدم از دور تصورش را می کند سخت نبود. یا دست کم برای من سخت نبود. می گویم برای من چون بعد از یک هفته دیدم همسر و خانه سخت گذارندند؛ دارم سعی می کنم به روال قبل برگردانم. گرچه خودم هنوز نمی دانم درست چی به چی شده است که به این روز افتادم. تمرکزم روی جزئیاتم را ناچارا زیاد کردم. یک چیزهایی را هم دارم رها می کنم اگر بتوانم.

از روی ام. آر. آی می پرسد سکسکه هم داشتی؟ با دهان باز فکر می کنم و می گویم آره فکر کنم حدود دو هفته پیش شاید چند دقیقه ای طولانی شد. و متحیر می شوم از این جزئیاتی که به هم می ریزد و نمی فهمم و می فهمم. بیشتر از این الان نمی کشم. شاید بعد...

پس نوشت:*** بلاگر از فیلتر درآمده است. گرچه آکواریوم هنوز فیلتر است.

بین الان و قبل

سه چهار سال شاید برای کلنجار با زیر و بم های یک آدم کافی است. از یک جایی به بعد انگار باز سُر می خوری تو لایه های گذشته ات. تو در لایه های گذشته خودت. او در لایه های گذشته خودش. گاهی هم هر کدام سرکی در لایه های گذشته دیگری.

گفتم: اگر من بودم این طور نمی پرسیدم. چه لزومی داشت بین این همه آدم، حالا درست آن یکی؟

-          آره درک می کنم.

و فقط همین.

 

انگار انباشت اتفاقات، خاطره ها، روزمرگی های خوب و بد تو ذهنم آنقدر زیاد و سر ریز است که هر لحظه، با کوچک ترین تکانی، یک بخش از رویدادها از لا و لوهای حافظه ام بیرون می آید. بیشتر در خواب و اگر یادم بماند و بهش فکر کنم گاهی بیرونی تر می شود.

خواب دیدم. نه من اینجا بودم، نه او آنجا. جایی میانی بود. بهار یا پاییز. چه فرق می کند، وقتی اوایلشان باشد و شبیه به هم. دامن میانه قد پوشیده بودم، شاید رنگ تیره و نه چندان گرم. شاید چهارخونه طوسی و صورتی، شاید صورتی چرک، شاید قهوه ای تیره. در خواب چندان مهم نبود. ولی بلوزه سفیدم هم بود. کاملا سفید. همان یقه هفت بازی که دو لت جلوی بالاتنه از دو سر شانه تا میانه سینه، بی خیال و سر خوش روی هم می آیند و گاهی هم نمی آیند. همان که باید لت ها را زیر پستان ها محکم کنی تا پاپیون ریز سفیدش درست بین دو پستان ثابت بایستد. شاید بیشتر از دو بار نپوشیدمش، یک بار نزد خانواده جدید رفیق قدیمی و یار گرمابه و گلستان، یک بار هم خارج از این دیار چشم تنگ. چندین بار هم قبل از مهمانی پوشیدم و درآوردم. همیشه کسی بوده است که فکر کردم نه نمی شود. شاید، مبادا، نمی شناسم، نمی دانم... در عوض هر دو باری که پوشیدم بی دردسر بوده است.

می گفتم. بلوز سفیده هم تنم بود. لاغر شده بود و جاافتاده. ته ریش نامرتبش جو گندمی بود. و دانه های سفیدش به چشم می خورد. موهای سرش از بالا، دو طرف پیشانی روی سر، تنک شده بود. جایی شبیه اتاق های آخرین هتل بود. نرده ها و کرکره ها چوبی و پنجره ها با شیشه های بزرگ و باز و ساده. صحبت می کردیم. فهمید که باز هم رفته بودم و بی خبر. متعجب و متاسف می پرسید که چرا بی خبر؟ انگار حرفی هم از بچه بود یا شاید هم فقط ذکر خاطره ای و پاک کردن احساسات و کدورت ها.

خانه آدم آشنایی بودیم، آشنای او. مثل خاله یا عمه یا کسی به این نسبت. من آنجا موقت ساکن بودم و او هم آماده بود برای دیدار. بین بینی و لب بالا، آنجایی که بهش می گویند پشت لب، گوشه هایی هست، شبیه گوشه های ذهن، یا شاید هم شبیه گوشه های موسیقی، متنوع و پیچیده در احساس؛ آرام بوسید و رفت بیرون. انگار ناهار یا شام جمعی هم بود که سر یک میز بزرگ نشسته بودیم. رفت و برگشت و اشاره کرد که یقه بلوز سفیده ام را کمی جمع و جور کنم. حسم تلخ شد. شاید کمی بعد روی تختی که برای نشستن بود زیر یک درخت بزرگ شبیه جایی مثل دربند، بی خیال اطرافم و یقه بلوز، غمگین ولو شدم... انگار می دانستم که باید به الان واقعی برگردم، احساس کردم کسی زنگ خانه مان را می زند. بیدار شدم و با چشمان نیمه باز رفتم آیفون را جواب دادم. ساعت 5 صبح بود. همسر از خواب بیدار شد و گفت کسی زنگ نزد عزیزم. انگار می دانستم، بدیهی گفتم آره خواب دیدم و باز برگشتم رو تخت خواب و سُر خوردم زیر لحاف.

آغاز هذیان 93

آپارتمان زشت و نچسب خالی شده است. یک جور عجیبی از 28- 29 ام اسفند دیگه معلوم است کسی نیست. می گویم پس فقط ما زاده این شهر بوده ایم؟ بقیه همه مهاجرند؟ می گوید ولی هنوز بوی غذا می آید. بد از 3-4 روز سکوت معلوم می شود پیرزن طبقه دوم هست. اما گویا تنهاست. نه مهمانی، نه پسری که باهاش زندگی می کرد، نه هیچ کس دیگر... این خانم هم ترک زبان است. از 4-5 تا جمله ای که باهاش حرف زدم، سه تا جمله من را او نفهمیده است، و از تعارف های او هم من جز درک کلی، درک مطلب دقیق تری نداشتم. به هر حال حاج خانم گویا تنها مانده است. همین شد که دو روز با خیال راحت شستیم و سابیدیم و جا به جا کردیم و کشیدیم، بدون اینکه کارمند صدا و سیمای همیشه مزاحم، دم در سر و کله اش پیدا بشود.

به طرز عجیبی دست و دلم به تمیز کاری نمی رفت. برعکس سال های قبل که دوست داشتم زودی خانه تمیر و مرتب بشود، اینجا انگار دیگر برایم فرق نمی کند. کثیف باشد، نباشد... وقتی همه گلدان ها مریض شده اند دیگر چه فرقی می کند. دو هفته آخر خیلی بد بود. یک وقت هایی هست که می گویی دیگر نمی توانم و تمام. می بری همه چیز را می ریزی و می روی. کم پیش آمده این همه قطعی به اینجا برسم ولی رسیدم.

نمی خواستم از خواب ها بنویسم، تقصیر محسن شد با این تیترهای غلیظش که تا بلاگرهای فیدلی را بعد از یک هفته باز کردم، آن فقط آپ کرده بود و با تیتر کابوسش دیده می شد. دو شب با یک شب در میان فاصله، تو خواب حرف می زدم. دقیق نمی دانم چطور ولی به هر حال بیدارش کرده بودم. هر دو شب آمد کنارم و آرام بیدارم کرد. گفت خواب دیدم و بلندم کرد که نیم خیز آب بخورم. شب اول کنارش نخوابیده بودم. بیرون کنار شوفاژ کز کرده بودم و و از تب و لرز هی گرم و سردم می شد. بعد از بیدار شدن زدم زیر گریه و گفتم من را زد، داشتم ماجرای خواب را بلند بلند تعریف می کردم. بعدش هم هر چی گفت بیا تو اتاق بخواب، تو خواب و بیدار نخواستم بروم. بالش و پتوش را آورد و کنار من رو زمین خوابید تا صبح. شب بعدی ولی تو اتاق کنارش خوابیده بودم. از این خواب های زهر ماری که می دانی خوابی ولی بیدار نمی شوی. می خواهی حرف بزنی ولی نمی توانی، می خواهی چیزی را بکشی ولی دستتت بلند نمی شود. یک خواب بی ربط که تو بیداری انعکاسش را نیاوردم. دو تا بچه کوچک را از دست دو تا گربه می کشیدم و نجات می دادم. اصلا نفهمیدم چی بود و چی شد.

رفتار مردم عجیب تو ذوقم می زند. ساعت 8:30 شب تو پارک گفت وگوی تهران یک خانواده 7-8 نفری که به مسافرها می خوردند، کنار حوض مرغابی ها ایستاده بودند و تماشا می کردند. پسری 27-30 ساله یک دفعه با یک ابزارکی چیزی یکی از مرغابی های حوض را از پشت میله ها گرفت و آورد بالا سمت خودش. از صدای جانور برگشتیم. خشکم زده بود. من بین ماندن و رفتن مردد و پسرک با نگاهی به سمت ما و ایما و اشاره به همراهانش مرغابی به دست بین پرچین ها مردد... چند دقیقه ای ایستادم که ببینم می خواهد با مرغابی چه کند؟ به نظر می خواستند ببرندش. ولی نمی فهمیدم این رفتار یک جور شیطنت است یا عادی است شکار مرغابی از پارک وسط شهر یا ... حتی نمی توانم بگویم یا چی. البته کم نیست این جور شوکه شدن ها. هنگام دیدن یادگاری های روی حمام فین کاشان یا هر کاخ و موزه و هر جای توریستی دیگر. یا کول کردن یک تکه از درخت جنگل ها برای هیزم خانه فلان شهرک یا تزئین آپارتمان تهران، یا یا یا...

تقاطع اتوبان حکیم با یادگار، شهرداری گل کاشته است. چند تا صخره آماده کاشته و با یک سری مجسمه یوزپلنگ و گوزن. سر ورودی- خروجی یادگار به حکیم. مردم بی نوا همان وسط ورودی- خروجی پارک می کنند و از صخره های کامپوزیت بالا می روند که با این مجسمه های بی ربط به تهران و بی هویت عکس بگیرند. خلاصه ترافیک اولین روزهای سال سر این مجسمه های یوزپلنگ و گوزن، در کنار همدیگر، و حس توریستی مردم داستانی شده امسال.

چه قدر بیش تر از آمار رسمی؟

باز بی حوصله ام. یک چیزهایی به نظرم خیلی عجیب و غریبند.

مرد تنهای طبقه پایین، سر هر موضوعی به تمام 6 واحد دیگر تذکر داده است. مستاجر است و کمتر از دو سال است ساکن آپارتمان است. هر از گاهی صدای یکی از همسایه ها بلند می شود و بقیه می فهمند ای بابا! حتما این پنجیه (مرد ساکن واحد 5) باز به یکی گیر داده است. گیر های عجیب و خارج از حوزه اختیارات او. مثلا به ما که واحد بالا سرش هستیم می گوید خانه تان را کامل فرش کنید که صدای راه رفتن تان اذیتم نکند. یا با یکی دیگر سر شکایت همسایه که هر شب، نیمه های شب، رفت و آمد با زنان صیغه ای (به قول خودش) اش، آسایش بقیه را به هم می ریزد دعوایش شده است. یا به همسایه رو به رویش می گوید که بچه هایش کی و چطور بازی کنند که تو دو متر جا، آسایش آقا به هم نریزد یا  یا  یا ... مرد روبرویی مان می گفت احتمالا در دوران کودکی اش مشکلی برایش پیش آمده است.

حالا خود این مرد روبرویی که از مشکل کودکی آن یکی می گفت، یک شب تا صبح با چند مهمان شهرستانی بلند بلند دعوا و بحث می کردند و گاهی هم صدای داد و پرخاشگری بلند بود که نمی شد تشخیص داد چی است. ما که نخوابیدیم و بعد به روایت همسرش معلوم شد، با دعوا و تهدید زن را از خانه بیرون کردند و زن هم نصف شب با یک ساک لباس به همراه مادر و برادرش از خانه رفتند. زن می گوید یک دفعه و بی دلیل مشخص دعوا شده است. خود زن هم هیچ وقت برنگشته حتی وقت هایی که می داند مرد نیست. بیشتر از یک ماه گذشته است. زن برنگشته و مرد هم یکی دو شب در طول هفته با اقوام و دوستان می آید و باز همان روال صحبت و بحث تا نزدیک های صبح هست و بقیه روزها و شب ها خانه شان خالی است.

آن یکی تعریف می کند شوهرش در دولت جدید شده مدیر عامل فلان وزارت خانه و پولش از پارو بالا می رود ولی برای زن و بچه ها به سختی پول خرج می کند. سه تا خانه و دو تا ماشینی که دارد همه به اسم خودش است. و حاضر نیست برای شرایط بهتر زندگی، از خانه قدیمی 30 ساله شان جا به جا بشوند. پسر تازه فارغ التحصیل بی کار قبل از روز سربازی پول تو جیبی می خواسته، بابا نداده است که پسرش مرد بار بیاید. مرد نگذاشته بود زن دانشگاه برود. مرد نگذاشته بود زن جایی استخدام بشود. مرد قباله ازدواج را برده گذاشته در گاو صندوق وزارت خانه که دست زن به اش نرسد. یک دختر و یک پسر بزرگ و دانشجو دارند. بعد از کلی سوال و مشورت با این وکیل و آن وکیل و رفتن به اسناد ثبت و پیدا کردن دفترخانه 25-6 سال پیش و گرفتن رونوشتی از سند ازدواج و ... مهریه 40 میلیونیش را گذاشته اجرا که از حساب 140 میلیونی مرد، به اندازه رهن یک خانه کوچک، برای زندگی دور از مرد پول بگیرد و متارکه کند. خیلی خوشحال است که بالاخره انجام شد. نمی توانم خیلی ابراز خوشحالی کنم. بعد از 25 سال زندگی، از این همه دارایی مشترک فقط 40 میلیون...

یارو خیابان  را ورود ممنوع و یک طرفه می آید و می کوبد به ماشین و بعد از دو ساعت که پلیس نمی آید، می رود و می گوید ازم شکایت کن که فرار کردم. به پلیس می گویم حالا که با تاخیر آمدی یک چیزی بنویس تا بشود شکایت کنم، می گوید کار دارم باید بروم، برو کلانتری همین محل شکایت کن.

آمار می آید: در تهران بیش از سی و اندی درصد جمعیت مشکل روانی دارند.

یوگا با چشم های بسته

به لطف هوای پاک تهران، پیاده روی و ورزش در هوای باز در فرصت های اندک رفت و برگشت به محل کار و خانه و به تدریج حتی آخر شب ها در زمستان و تابستان کم و کم و کمتر و تا حدودی کاملا قطع شد. دکتر گفت باید ماهیچه ها را به کار بگیری، اینها به سمت بی کاری می روند، هر چه زودتر رهاشان کنی آنها هم زودتر بی کار می شوند. ورزش های قدیم  در خانه هم جواب نمی داد. سنگین بود و هر دو سه بار در میان کار به سرم و آمپول تقویتی و اینها می کشید. مشاور گفت یک ورزش منظم، سبک و مفید در فضای بسته با مربی و متخصص، مثل یوگا!

علامت تعجب برای این که هیچ وقت از یوگا خوشم نمی آمد. همیشه می گفتم یوگا به نظر می رسد خیلی بی تحرک و حوصله سربر است. ولی مثل خیلی دیگر از شرایط زندگی وقتی بدون چاره باشی، شود آن نا شود... وقتی راه می رفتم بعد از نیم ساعت با کمترین سرعت پایم کشیده می شد. و در اندک روزهای غیر هشداری تهران هم همه نفس و جونم بالا می آمد. با کلی تماس و صحبت با این و راضی کردن فلانی که من شاغلم و ساعت بعد از کار و اینها...بالاخره قرار شد یک بار امتحانی بروم جایی که خانم پژوهشگر متخصص معرفی کرده بود.

از همان اول خانم مدیر باشگاه حساب را باهام روشن کرد که این کلاس همه مربی اند و سالهاست که دارند یوگا کار می کنند، همه همدیگر را می شناسند و کارهاشون حرفه ای است. با خانم فلانی (مربی) صحبت می کنم ببینم نظر ایشان چی است؟

-          خانم مربی، «هاله جون» که قبلا ذکرشان رفته بود، ایشان را خانم فلانی از انجمن ام اس فرستادند می خواست امروز اگر اجازه بدهید یک جلسه شما را بیاید تا بعد تعدادشان برای کلاس های بعد از ظهر به حد نصاب برسد و کلاس شان را جدا تشکیل بدهیم.

القصه از آنجایی که زنان یا شاغلند یا بیمار و اگر هر به فرض محال جمع اضداد باشد زنان شاغل یا نیمه وقتند یا صبح هاشون آزاد است و  و  و ... هنوز حد نصاب زنان بیمار ام اس که ساعت 5 به بعد بخواهند بروند ورزش از حد من نگذشته است لابد که من تنها جوجه «همیشه ادرک» زشت کلاسم. فضا سنگین است. هیچ چیزی راجع به این که داستان چی است و به چه سمتی می رود و کی به کی است و ... گفته نمی شود. فقط روی هر حرکت یک بار توضیح برای من که بفهمم مثلا پایم را این وری کنم یا بالایی یا چی؟ و توضیح هرباره که این حرکت برای تو سنگین است بیش تر از 3 بار انجام نده. فکر کن! من که هیچ رابطه خوبی با یوگا نداشتم حالا هاج و واج افتادم وسط یک تیمی که همه چی را می داند، هیچ کس هیچ سوالی ندارد یا چیزی نیست که بخواهد بداند و همه حرکات را با اسم و جزئیات و نقطه اثر و فلان می شناسند. هر بار بعد از کلاس می رسم خانه همسر می پرسد:

-          امروز چطور بود؟ چه حرکتی را انجام دادید؟ اسم کار امروز چی بود؟

-          آنانتا سوشانها...! لولاشو بیگناها...! جادوی شمع هوانا...!

هر دو می خندیم و می گوید نباید این ها را مسخره کنم چون بر پایه اصول طبیعت و عملکرد بدن است و فلان و بهمان و ... . به هر حال اطلاعات بیشتری ندارم برای گزارش هفتگی دادن و دیگر به اندازه کتاب یوگای سلف استادی (self study) خواندن هم، وقت و حوصله ندارم که ببینم چی به چی است و سان کی است و شان چی است؟ خلاصه این می شود که در کل بهترم و عضلات رو به نرمی گذاشتند ولی بدون تحلیل و منطق قابل توضیح؛ شبیه وضع زندگی مان که گاهی از این ور و گاهی از آن ور بدون این که دلایل متخصصان و جامعه شناسان، استدلال منطق پذیری برای آن بیاورد.

حذف ترجیحات؟

باید یک قسمت کارهای زندگیم را حذف کنم. هنوز سر این که کدام قسمت باید کنار گذاشته بشود تصمیم قطعی نگرفتم.

چند روز پیش سر ماجرایی داشتم یادداشت های کاریم را تو شرکت مرور می کردم دنبال یک موضوعی که قبلا نوشته بودم. یک باره دیدم چقدر گذشته است، حدود نه سال است که دارم به طور رسمی کار می کنم. بیشتر سالها اینجا، قبل از آن کمی آنجا، کمی آن طرف تر، خیلی وقت پیش هم بهمان جا... دفترچه هایم پر است از فوت های کوزه گری که نه تو هیچ منبع و جزوه و کتابی می شود پیدا کرد و نه به این سادگی ها می شود از کسی شنید، مثلا اگر فلان برنامه این طور است، ولی جواب نمی دهد باید آ و ب را هم درنظر بگیری و با توجه به آن 5 تا مساله دیگر هم ساخته می شود که باید تنظیم و بهینه بشوند و در آخر جواب این مساله های جدید کل سیستم را جلو می برد و راه می افتد و بعد...؛ البته هر از گاهی به آموخته یکی از استادهای دانشگاه و شاید هم یک دبیر فیزیک سال آخر پیش دانشگاهی، شکل- نوشته ها و نمودارها که سرعت انتقال داده ها را بیشتر کند و ... ولی یادم نیست درست چه جور حسی داشتم/ دارم که همیشه آماده رفتن بوده ام و انتقال تجربه ها که این همه زیاد و کامل راجع به جزئیات هر کاری نوشتم. شاید هم تجربه صنعت آلمان و سوئیس که کاملترین و مفصل ترین یادداشت ها و توضیحات را روی محصولات و تکنولوژی شان و پیش کارها (draft) و اشکالات هر مرحله دارند و هیچ ترسی از انتقال منابع شان در سطح کلی ندارند، بوده است. ولی به هر حال واضح است که تو هر شرکتی همیشه شبیه مسافرها، یک چمدان با وسایل اولیه و شخصی دم در آماده داشته ام و دارم که اگر تصمیم گرفتم از فردا نیایم، کاری یا گیری نمانده باشد.

از آن طرف سرخوردگی مداوم و مرتبی که از بازخورد به اصلاح «رفقای هم مسلک»ی که نسبت به کم کاری من بوده است و هر دو طرف زندگی را کند و با اخلال پیش می برد هم بالاخره دارد به وضوح اذیت کننده می شود و خیلی جاها به سمت افسردگی می رود و برمی گردد مثل یک موج سینوسی ناقص و گاهی هم کامل.

هاله می گوید، (هاله کی است مفصله، فرض کن من خودم هم جز یک اسم کوچک و یک چهره و فوقش دو تا جمله توضیحی اضافه، چیزی راجع به این زن نمی دانم، ولی به هر حال مربی است که حالا بعدا راجع به اش می نویسم) تمرکز ذهن و روان اگر به هم بریزد، جسم هم تعادلش را از دست می دهد. اگر با برگرداندن تعادل جسم و ذهن هم زمان بتوانی اختلال ها را پس بزنی، فکر و روان هم به سرعت می تواند خودش را مرتب کند. به هر حال به تعادل های کارها و برنامه هایم فکر می کنم و این که محال است با یک دست، چندین هندوانه را بشود با هم برداشت. حتی اگر یک روزی این کار را می کردم، حتی اگر در خودم و بقیه این توقع را به وجود آورده باشم، دیگر دهه چهارم زندگی باید متعادل و به نسبت عمیق تر زندگی کنم.

وسط تناقض ها

نمی توانم. نمی توانم. نمی توانم. من نمی توانم در این آشفته بازار، روی یک چیزی تمرکز کنم. نمی دانم چطور می شود وسط یک داستان بود و بعد آن را بلند بلند برای بقیه هم تعریف کرد.

مصاحبه دخترک طولانی شد شاید بیشتر از سه ساعت خانه اش بودم و دو ساعت و نیم را ضبط کردم. آنقدر خودش مخدوش بود که با سردرد وحشتناک برگشتم و هر بار هم بیشتر از حداکثر 10 دقیقه را نتوانستم پیاده کنم.

برخلاف ظاهر قضیه اصل داستان، یک ماجرای مسموم و از هر جهت خراب بود. گزارش تا شش ماه عقب افتاد و به همراهی دخترک در چیدن دوباره قطعات زندگیش گذشت. کمی مدیریت رابطه ها. کمی فکر کردن به زندگی شخصیش. برنامه درسی مرتب. رابطه دوباره با خانواده اش. دریافت کمک خرج از خانواده و کمی فاصله با فضاهای پرریسک، مثل دوستی با هر مذکری که سر راهش سبز می شد. ولی ذهنم من هم به هم ریخت. جز دوستی هیچ راه دیگر برای این جور آسیب ها نبود که صاف برود مستقیم سراغ زخم و ببندتش و جلوی خونریزی را بگیرد، یعنی ممدکار، روانشناس، مشاور همه پروسه های طولانی می خواست که  ابتدای کل قضیه به اعتماد نبوده می گذشت و هیچی به هیچی.

هنوز هم فقط اسمی از دخترک در نوشته ها می آورم، بدون اینکه داده هایش را کامل و مرتب و چیده شده در کنار بقیه داشته باشم.

***

این یکی هم دوباره... چندان دیگر برایم عجیب نیست که جای تکنسین ساده، دختر مهندس، شاید هم دانشجوی بی تجربه فرستادند، لابد با چندر غاز حقوق و بدون آموزش اولیه و بدون اطلاعات جامع. داده آورده که فلان برنامه خدماتی ایرانی نویس را ارتقا بدهد. فلشش 4 تا ویروس بی نام و نشان دارد که باید دستی پاک کرد و حداقل نیم ساعت وقت می برد. نگه می دارم و می گویم فایل هایش را می گذارم فلان جا بردارد ولی تا قبل از رفتن فلش پیش من می ماند که به جایی نزند. به رئیسش زنگ می زند. اول به نظر رفتاری حرفه ای می آمد ولی وقتی بعد از صحبت من با رئیس و توضیح من به رئیس و قانع شدن رئیس، قهر کرده به نظر می آید و دلخور کار را با داده ها ادامه می دهد و رئیسش مثل پدرهایی که سفارش بچه شان را می کنند، دو بار دیگر زنگ می زند و سفارش حالش را می کند که برایش ناهار بگیرید (در صورتی که گفته بود نمی خورد) و حالش گرفته و ناراحت است و ... دوزاریم می افتد که رفتار اولش هم از روی بی تجربگی و کودکانه بوده است تا حرفه ای.

می دانم که شرکت شان تعهد چندانی به کار ندارد و آدم هایشان آنقدر حرفه ای نیستند که جز ویروس اسکن با برنامه های قفل شکسته، کار دیگری از دستشان بربیاید. می دانم که رئیسش جز پول، وقت و کیفیت، ارزش چندانی برایش ندارد. حدس می زنم که حقوق و تسهیلات کاری این ها هر چی باشد، حداقل است... ولی قهر و لوس بازی و غذا نخوردن و حرف نزدن او را به این دلیل که فلشش توقیف شده و نمی تواند به شبکه بزند چون ویروس آورده را نمی فهمم. رئیسش می گوید گفته شاید مطلب شخصی تو فلشش داشته است. شاکی می شوم و خونم به جوش می آید که فلش 4 گیگی که فایل های کاری شرکت من تویش است، لپ تاپ شخصی غیر کاری نیست که من هاردش را برداشته باشم و نخواهم به شبکه ام بزند. رئیسش تایید می کند.

زنانی که دنبال کار می گردند چقدر شبیه این دختر هستند؟ این طور رفتار کودکانه، هیچ جای دنیا برای هیچ کس تو بازار کار جا نمی گذارد. سیستم آموزش دبیرستان و بعد از آن دانشگاه اشکال دارد وقتی پسرهای دانشجوی فنی از ترم دو و سه آقای مهندس اند و دخترها تا تحویل پروژه نهایی دانشگاه همچنان خانم فلانی هستند که می تواند شریک جنسی بی چانه باشد. خانواده ها مشکل دارند، وقتی والدین دختر بیست و اندی ساله روزهای اول کار، به محل کار دخترک سر می زنند که گربه شاخش نزند. جامعه ناامن، منفعت خواه مردپرست هم مشکل دارد وقتی به محض اینکه دختری پایش را از خانه گذاشت بیرون، توقع جنسی از او دارد و در غیر این صورت به شدت پسش می زند.

دو دلم. نمی دانستم چطور باید با این دختر رفتار کنم. اگر پسر بود بی شک محکم و قاطع برش می گردانم تا فلشش را پاک کند و یک روز دیگر بیاید یا بدون فلش و با داده هایش بنشیند و کارش را تمام کند. ولی این دخترک...خجالت می کشیدم از رفتارش. چندین بار نرم و شمرده دلیل سخت گیریم را توضیح می دهم و تاکید می کنم که موضوع شخص او نیست. به همکار خدمات چی می گویم رو میزش خرما بگذارد که بدون غذا ضعف نکند. پشت میزش می نشینم و کارش را می پرسم تا شاید بخواهد کمکی کنم، حتی در این حد هم حس رقابت بی دلیلی دارد که نمی تواند کارش را تمام کند. باز هم قهر می کند که می خواهد برود. رها می کنم. مهم نیست که ترجیح می دهد با زنان کار نکند، شبیه کلیشه مردانه سازی که تو ذهنمان رفته که هر بار قرقره اش کنیم. ازش گزارش کامل کارهایش را می گیرم و بعد می گذارم به قهر برود.

وسط این تناقض ها مانده ام. نه تحقیق پیش می رود نه من.

پاییز، تهران، فرازیان

اگر تهران شهر بی پاییز بود، دیگر دلیلی برای ماندن نداشت. درخت های مقاوم و مظلومش زیباترین روزهای سال را می گذرانند. محله هایی که هنوز فرصت درخت داشتن ازشان گرفته نشده و به جز خانه و ماشین، درخت ها هم جایی برای زندگی دارند خیلی زیبایند.

باران ریز، مداوم و قطع نشدنی یادم انداخت که چقدر این شهر را دوست دارم. گرچه پنجره خانه فرازیان به پشت بام های خانه های زشت و قد و نیم قد و کوچه های شش متری فشرده در هم پشت خانه باز می شود. به جز پرده ی خانه دو کوچه پایین تر که حریرِ رنگ پاییز است: زرد، نارنجی، سبز کمرنگ و قرمز کمرنگ که تابستان همراه با پرده ما کنار بود؛ و این روزها بیشتر وقت کشیده است و خانه کناری کوچه پشتی که یک گردسوز قدیمی دارد؛ از آنهایی که وقتی شب های طولانی جنگ برق نبود روشن می کردیم و پایه بلند داشت و شیشه شعله، گرد و با دهانه بلند بود، و پشت پرده گذاشتند یعنی جوری که من از پنجره می توانم ببینم، بقیه منظره چیز زیبا و یا حتی شفافی ندارد. پنجره ها یا مشجرند یا از پشت یا رو دید و نورشان بسته شده است. نمی فهمم آدمها وقتی نور یا حتی دید نمی خواهند، چرا برای خانه شان پنجره می گذارند. اگر به جای پنجره ای که جلوی نورش بسته می شود دیوار بود که شاید کارکرد بهتری داشت. مثلن می شد روی دیوار دست کم یک قاب زیبا بزنند. یک نقاشی، یک عکس یا حتی یک پارچه دست باف خوشگل یا نه هیچ کدام از اینها یک دیوار خالی و پر از هیچ که زحمت پرده زدن و شستن و روفتن هم کمتر می شد.

خلاصه که اینجا درخت ندارد. برای دیدن درخت ها باید بروم محله های بالادست. هر یک خیابان اصلی موازی اینجا را که بالاتر بروی، هم خانه ها گرانترند، هم درخت ها بیشتر. البته این قانون کلی نیست و خیلی هم این روزها در حال نقض شدن است. مثلا از درخت 60 ساله یک نیم تنه برای نشستن می ماند و ساختمان 24 واحدی مجلل بدون درخت جایش سبز می شود. تو محله های پایین دست هم تک و توک خانه های قدیمی 30- 40 ساله کشف کردم، سه طبقه غیر مستقل با دو بهار خواب، که هر یکی از بهار خواب ها بالای آن یکی بهارخواب است. طوری که بتوانی از بالایی، به پایینی دید و اشراف کامل داشته باشی، با درخت های بزرگ خرمالو در حیاط و پنجره های زیاد هر طبقه و هر طرف که البته این روزها یا مخروبه، یا آماده برای نوسازی است لابد و یا حداکثر از آن همه خانه فقط در یک اتاق نور شبانه به پاست.

زمین سوخته احمد محمود تمام شد و البته پیش نویس داستان های زنان شاغل که این بار دیگر تقریبا طبق برنامه پیش رفت. دوباره بازگشت به کار و یک هفته دیگر تنها در خانه برای کشف چیزهای بیشتر.

تجربه زنان خانه دار

ساعت 10:30- 11 صبح روز کاری رفتیم میدان تره بار. من و رفیق قدیمی. شاید بعد از سال های زیاد این موقع از روز می رفتم. زنان خانه دار با زنبیل های چرخ دار، صورت های آرایش کرده بسته به سن غلیظ و ملایم، حتی با پالتو و چکمه های پاشه بلند و ساق بلند، همراه با کودکانشان یا بدون آنها. پیرمردهای بازنشسته و بعضا بی حوصله، ولی همه بدون عجله و بی اینکه خرید کلی سنگین کنند، انتخاب می کردند، سر کیفیت و قیمت چانه می زدند و گاهی دعوا می کردند و بالاخره می خریدند. یک جور بی حوصلگی و کسالتی که به تصور من آمد. شبیه بازار غروب ها نبود که معمولا زوج ها با هم می آمدند، یا مرد یا زن به تنهایی ولی با عجله و از روی لیست ذهنی یا کاغذی آماده، نه همه چیز را فقط مورادی مشخص را به اندازه یک هفته و حتی بیشتر خرید می کردند و صف های طولانی و خستگی روز کاری و عجله برای ادامه شب و احتمالا روز بعد.

چه جور احساسی است وقتی باید مرتب به فکر شستن، پختن، خریدن، اتو کردن، تمیزکردن و رفتن باشی و در نهایت این که چطور برای فلان روز میزبانی چی و چطور تدارک ببینی و اضافه این که خودت و زندگیت را چطور زیباتر و خاص تر و جذاب تر بیارایی؟

چرا از احساسات و علاقه ها و آروزهای زنان خانه دار کسی نمی پرسد؟ چرا از همکلاسی سابق کارشناسی ارشدی که خودش را برای خرید شیر و سبزی و میوه روزانه آرایش می کند، سوار ماشین فول اتوماتیکش می شود و می رود میدان تره بار برای خرید همیشگی و روزانه خانه، کسی نمی پرسد کجای ذهنت برای امروز آماده می شدی؟

به نظرم تلخ بود. چه به خواسته آدمها بوده باشد، چه ناچار و از سر بیکاری تلخ است که هر بار خرید کنی و خانه داری کنی و در بهترین حالت مهمانی و مهمان داری و تمام.

روزهای پر و خوبی است. زمین سوخته[i] دارد تمام می شود.

---

[i] رمانی از احمد محمود

مرخصی- اخراج

کلی ذوق زده بودم که این هفته برسد.

دکتر با اخم و تخم و تشر، موقت و غیر رسمی از کار اخراجم کرد. نمی دانم تاثیر آمپول های نزده و تحریم های مقاوم ساز است یا روند معمول بیماری است که دیگر برایم شاخ و شانه می کشد یا شاید هم من دارم بیش از حد برای بیماری قلدری می کنم. رفتم پیش دکتر، دعوایم کرد و یک هفته مرخصی نوشت با شرط این که تنبل نشوم. و چونه زدن سر زمانش به جایی نرسید و نهایت این شد که «من الان می نویسم اگر حالا نمی توانی یک هفته، تو این ماه خودت خالی کن و استراحت کن.» شده امروز، آخرین فرصت باقی ماه که کلی کارهای عقب افتاده را برنامه ریزی کرده بودم برای این یک هفته خالی. بماند که کارهای شرکت هم از خواب دم صبح تا بیداری همین ساعت ها رها نکردتم.

اینجا، این خانه دودی- طوسی را کمتر تنهایی تجربه کرده بودم. حالا که همسر هم سفر است، من و فرازیان [محل خانه جدید] وقت مفصل داریم که بیشتر و عمیق تر با هم آشنا بشویم. آها داشت یادم می رفت تنهای تنها هم نیستم، یک ماهی زنده آبی لاجوردی، همرنگ اینجا هم به فرزندی آوردم و دارم به فضای خانه و صدای ما و لحظه های خواب و بیداری و زمان خورد و خوراک عادتش می دهم بیشتر برای درمان تنهایی و ضعف بنیه بچه های دیگرم: بامبوهای خانه زاد که شده اند 5 تا و چه دوست داشتنی اند.

و اصل مطلب جمع کردن داده های زحمت های دو ساله که قرار است در این فرصت به جایی برسد و در نهایت ایرادها و کاستی هایش دربیاید. برای مرحله بعد که شاید بیشتر این روزها این جا هم راجع بهش نوشتم و بلند بلند فکر کردم.